Spijtbetuiging

Verslag 6 maart

Wat in 1967 door de synode van Amersfoort-West gedaan en besloten is, had nooit mogen gebeuren; twee TU-docenten die ten gevolge daarvan ontslagen werden, hadden nooit ontslagen mogen worden. Dat zijn twee ingrijpende besluiten die de synode op 6 maart genomen heeft. Over beide zaken betuigde de synode spijt.

De afgevaardigden naar de synode kwamen voor het eerst sinds een maand weer bij elkaar. In die maand hebben ze overigens bepaald niet stilgezeten. Het werk in de commissies, ter voorbereiding op de bespreking van rapporten en besluitvorming, vergt nu veel tijd.

Aan het begin van de morgenzitting wijdde preses ds. Melle Oosterhuis zijn overdenking aan het thema vasten en verzoening, na lezing van Lucas 5:27-35, en ging hij voor in gebed. Hij koos voor dat thema in verband met de behandeling van het aanvullende rapport van deputaten kerkelijke eenheid (DKE) dat op de agenda stond. Daarin stellen deputaten aan de synode voor om afstand te nemen van en spijt te betuigen over het dubbelbesluit uit 1967.

Onrechtmatig besluit

Met dat dubbelbesluit wordt bedoeld het besluit om (1) een aantal passages uit de open brief aan de Tehuisgemeente in Groningen te veroordelen, en (2) een van haar ondertekenaars niet te ontvangen als lid van de synode. Dat besluit heeft destijds grote gevolgen gehad. Het was mede de oorzaak van de scheuring die leidde tot het ontstaan van de Nederlands Gereformeerde Kerken. In het aanvullende rapport DKE kunt u meer lezen over hun voorstel en hun motivatie om het in te dienen.

De vraag waar de synode zich op 6 maart over moest uitspreken was: leggen deputaten terecht de vinger bij de onrechtmatigheid van de besluiten uit 1967 (dat wil zeggen: hadden die besluiten formeel eigenlijk helemaal niet genomen mogen worden?), en zijn wij bereid om daar spijt over te betuigen en afstand van te nemen? Na zorgvuldige bespreking in een aantal ronden kwam het deputaatschap tot een enkele verandering en toespitsing in de formulering van de gronden. Met één onthouding van stemmen werd het aanvullende DKE-rapport door alle overige afgevaardigden aangenomen. De voorzitter gaf woorden aan dankbaarheid voor dit kennelijk breed gedragen besluit en bedankte het deputaatschap voor het werk dat verzet is. Hij zegde toe dat de spijtbetuiging de volgende dag vorm zal krijgen in een liturgisch moment, als gezamenlijk zal worden vergaderd met de afgevaardigden naar de landelijke vergadering van de NGK.

Mulder en Buwalda

Dit besluit om afstand te nemen van de besluiten uit 1967 gaf ook ruimte voor de bespreking van een volgend voorstel van deputaten kerkelijke eenheid. In een tweede aanvullend rapport hadden zij aan de synode gevraagd om ook spijt te betuigen over een kwestie die zich een aantal jaren later afspeelde. De synode van Hoogeveen (1969/1970) sprak toen een moreel oordeel uit over het handelen van de lectoren H.M. Mulder en D.J. Buwalda, destijds al meer dan twintig jaar werkzaam aan de Theologische Universiteit. Zij werden geschorst en ontslagen. Kort gezegd is het standpunt van DKE: omdat de besluiten uit 1967 niet genomen hadden mogen worden, zijn deze twee docenten dus onrechtmatig geschorst en ontslagen. Ook het besluit om daarover spijt te betuigen, namen de afgevaardigden na een korte toelichting en bespreking zonder tegenstemmen aan. Voor de kinderen van beide lectoren is dit publieke eerherstel heilzaam. Zij zijn van dit besluit direct op de hoogte gesteld en van harte uitgenodigd om op 7 maart bij de publieke spijtbetuiging aanwezig te zijn.

Doopvraag

Vervolgens kwam er een revisieverzoek van de kerk van Amersfoort-De Horsten aan de orde. Dat verzoek betreft de formulering van de eerste doopvraag. Sinds de taalkundige herziening van het doopformulier in 2017 luidt het eerste deel van die vraag: ‘Erkent u dat [naam dopeling] zondig en schuldig ter wereld is gekomen en uit zichzelf niets goeds kan doen …?’ Volgens de GKv Amersfoort-De Horsten zeggen de woorden ‘uit zichzelf niets goeds kan doen’ inhoudelijk iets anders dan de vroegere tekst uit 2011 (‘aan allerlei ellende onderworpen’) en kan de nieuwe tekst vervreemdend werken tegenover gasten die bij de doop aanwezig zijn. Na bespreking van en stemming over een aantal voorstellen werd besloten om terug te gaan naar de formulering uit 2011.

Opdracht studiedeputaatschap verlengd

Het laatste onderwerp van deze vrijdag was het besluit om het studiedeputaatschap homoseksualiteit in de kerk langer de tijd te geven voor hun opdracht. Hun taak is in vergelijking met hun eerste termijn iets gewijzigd en luidt nu: geef antwoord op de vraag wat de gemeente van Christus te bieden heeft aan lesbische zusters en homofiele broeders in haar midden. In het deputaatschap wordt als extra lid en voorzitter drs. H.R. Schaafsma benoemd.

Godsgeschenk

Verslag 7 maart 2020

Tijdens de gezamenlijke vergadering van de generale synode van de GKv en de landelijke vergadering van de NGK op zaterdag 7 maart 2020 in Elspeet is weer een belangrijke stap gezet in het proces van eenwording tussen beide kerken. In de persoon van Frans Schippers, voorzitter van de landelijke vergadering, accepteerde deze vergadering unaniem de spijtbetuiging van de kant van de synode rond het dubbelbesluit dat in 1967 werd genomen door de generale synode van Amersfoort-West.

Schippers sprak van een geweldig besluit en een prachtig voorbeeld van recht doen, en dat ongevraagd: ‘Het is niet te bevatten, maar wel waar,’ zo bracht hij zijn ontroering onder woorden. Hij benadrukte dat het GS-besluit voor velen het proces van eenwording zal vergemakkelijken.

Lees hier de complete toespraak van Frans Schippers

Eerherstel

Maar er volgde nog meer. De preses van de generale synode, ds. Melle Oosterhuis, bood plenair postuum eerherstel aan aan de lectoren Buwalda en Mulder, in aanwezigheid van nabestaanden van de laatste. Deze lectoren waren in 1970 als gevolg van de kerkelijke crisis buitenspel gezet door de Theologische Universiteit.

Namens de TU sprak rector Roel Kuiper deze families Mulder ook toe, en hij betrok bij zijn woorden de familie Buwalda. Hij memoreerde kort de gebeurtenissen van toen en de verzoenende gesprekken die eerder al, in december 2017, hebben plaatsgevonden. ‘De TU is blij met het besluit tot verzoening van deze synode, want het ging om personeel van onze rechtsvoorganger, de Theologische Hogeschool,’ aldus Kuiper. Hij nodigde de families van harte uit voor een bezoek aan Kampen om ter plaatse elkaar nogmaals te ontmoeten.

Ontroerend was het moment dat een van de zonen Mulder met weinig woorden maar met een veelzeggend gebaar aangaf dat de beide families het eerherstel aanvaardden. Hij toonde daarbij aan de vergadering het rapport dat tot het eerherstel leidde.

Financiën

Behalve deze twee markante momenten – spijtbetuiging en eerherstel – heeft de gezamenlijke vergadering zaterdag aandacht besteed aan financiële zaken. Daartoe gaf br. Jan van Eijsden namens de commissies financiën van beide kerken een verkennende presentatie, met als vraag: hoe ziet de financiële situatie er in 2021-2023 uit?

De kerken betalen trouw en de situatie is nu gezond. Toch zijn er zorgen vanwege een versneld afnemend ledental van de GKv, dat voor deze jaren is berekend op plm. 108.000 leden. Van Eijsden signaleerde toekomstige tekorten en pleitte voor beleid op lange termijn en een gemeenschappelijk beleid voor de Theologische Universiteit Kampen, die de grootste kostenpost voor de kerken is.

Namens de commissie financiën van de synode en de landelijke vergadering voerde br. Aike Kamsteeg het woord. De genoemde ledenafname binnen de GKv resulteert in een quotum van € 26,50 (nu GKv € 25,00 en NGK € 19,40). Bij handhaving van het huidige quotum wordt een tekort van € 1,4 miljoen voorzien, te dekken door verlaging van de budgetten met € 0,8 miljoen en een inzet vanuit de reserve van €0,6 miljoen. In de periode 2024-2026 daalt het ledental naar verwachting verder naar 104.300 en groeit het tekort naar € 2 miljoen.

Binnen de NGK is het ledental stabiel op 32.500 leden. Stijging van het quotum naar het GKv-niveau is wenselijk. Aan de Theologische Universiteit Kampen wordt structureel €1,8 miljoen besteed. Een fors deel van het quotum gaat daarheen en zal bij ongewijzigd beleid stijgen naar 73% in 2026.

Kamsteeg stelde als kernvraag: wat voor kerk willen we zijn en wat betekent dat financieel? Het vraagt om visie en het creëren van draagvlak. De commissie waarvoor hij als woordvoerder optrad, stelde voor een commissie strategie en financiën in te stellen, die in september 2020 rapporteert. Besluitvorming wordt in het najaar verwacht. Na een levendige discussie werd aldus unaniem door de generale synode en de landelijke vergadering besloten.

Rapport Regiegroep

De generale synode en de landelijke vergadering bespraken het rapport van de regiegroep hereniging NGK-GKv. Het rapport werd goed ontvangen en na enkele aanpassingen vastgesteld. Het rapport is het ‘spoorboekje’ voor het verdere verloop van de samenwerking, met als einddoel de hereniging waartoe is besloten.